Çikolata Retrospektifi;
Acısıyla, Tatlısıyla.

Aşinayız; parfüm yaratım süreci, oldum olası, kokuların sınırsız dünyası ve bunun verdiği güce dayanarak bazen hatıraları geri çağırmanın, bazen duyguları oluşturmanın ya da güçlendirmenin ama çoklukla kendini ifade yolunun ta kendisi. Ve bu süreçte, ilk başlarda pek de alışık olmadığımız ama gün geçtikçe ağırlığını artıran gurme kokular zirveye göz dikmiş durumda ya da en azından çiçek içeriklerinden sonra en dikkat çekicilerden biri olmaya hevesli diyebiliriz. Bunun içinde elde var bir; çikolata.

Basit bir anlatımla, gurme koku dendiğinde, yenilebilir notaların “lezzetli” ve “kalıcı” kokulara dönüşmesinden bahsediyoruz. Aynı zamanda, rahatlatıcı, samimi, oyuncu olan kokulara... O halde gelelim konuğumuza; olfaktif mevsimlerin kış dönemi olarak yola çıkan ve sonrasında dört mevsime yayılan gurme kokuların en revaçta olanı çikolata, bu sayımızın baş köşesinde. Sebebi basit: Çikolatanın tatlı, rahatlatıcı kokusunda karşı konulamaz bir şey var. Amerika’daki eski kökenlerinden, tatlılar ve şekerlemelerdeki modern gün popülaritesine kadar, çikolata uzun zamandır dünyanın dört bir yanındaki insanlar için sevilen bir hoşgörü sembolüne dönüştü. Ve sonra çikolata, parfümeri dünyasına girdi ve karmaşık, sihirli bir iksir benzeri kokuya sahip çok çeşitli parfümlere lezzetli bir şekilde çökmekte olan bir nota olarak kendini ekledi.

Kökenlerden henüz bahsetmişken, kısa bir geçiş yapalım: Özellikle Mayalar’ın çikolatayı dini törenlerde ve ayinlerde kullandığı biliniyor ve hatta Ixcacao adında bir çikolata tanrıçaları bile vardı. Bu arada, diğer taraftan da Aztekler, çikolatanın tanrıları Quetzalcoatl’ın bir hediyesi olduğuna inanıyorlardı ve onu bir para birimi olarak kullanıyorlardı. Törensel kullanımlarına ek olarak çikolata, tıbbi özellikleri nedeniyle de değerliydi. Mayalar, çikolatanın ateş ve yorgunluk da dahil olmak üzere çeşitli rahatsızlıkları iyileştirme gücüne sahip olduğuna inanıyordu.

Ve sonra çikolata yolculuğunu eski kıtaya devam etti. Avrupa’da çikolata, 16. ve 17. yüzyıllarda doktorlar tarafından hazımsızlıktan kalp çarpıntısına kadar birçok hastalığın tedavisi için reçete edilen bir ilaç olarak kullanıldı. Çikolata daha yaygın ve popüler hale geldikçe, diğer ürünlerde de kullanılmaya başlandı ve tabii ki olfaktif dünyada da... Bilinen ilk çikolata parfümü, 18. yüzyılda Fransız parfümör Jean-François Houbigant tarafından yaratıldı. “Çikolata Özü” adı verilen bu parfüm, kakao çekirdekleri ve diğer bitkisel içerikler kullanılarak yapılmıştı.

Sonrasında, 19. yüzyılda çikolata parfümleri giderek daha popüler hale geldi ve birçok parfüm evi kendi koku versiyonlarını yarattı. Notumuzu ekleyelim; dönemin en ünlü çikolata parfümlerinden bazıları arasında Guerlain’in “Jicky” ve “Shalimar”ı ile Caron’un “Nuit de Noel”i vardı. Her ne kadar bu tip erken kullanımlar görülse de, 1990’larda parfümcülerin yeni koku kombinasyonları denemeye başlaması ve tüketicilerin daha karmaşık, alışılmadık kokular aramaya başlamasıyla gurme kokuların popülaritesi artmaya başladı.

Ve çikolata da bu vesileyle tekrar trend içinde yerini buldu. Popülerlik kazanan ilk gurme kokulardan biri, 1992’de piyasaya sürülen Thierry Mugler imzalı “Angel”dı. Angel; karamel, çikolata ve vanilya gibi tatlı ve gurme notaların bir kombinasyonunu içeriyordu ve kısa sürede bir kült haline geldi. Yine aynı dönemde, Lolita Lempicka’nın 90’ların emo/punk prenseslerine layık sunduğu, bitter çikolata, siyah meyankökü, siyah kiraz, iris ve menekşelerden oluşan “Lolita Lempicka” parfümünü de anmadan bu bölümü kapamıyoruz.

Çikolatanın koku olarak sunulması, aslında koku üretiminin geldiği noktanın da önemine işaret ediyor. Hem bir sanat hem de bir bilim olarak gelişmesiyle ulaştığı seviye dikkate değer. Koku bilimi, insanın koku alma duyusunun nasıl çalıştığını, kokuların kimyasını ve vücutla nasıl etkileşime girdiğini anlamayı içeren büyüleyici bir alan.

Parfüm yapımı, benzersiz bir koku yaratmak için farklı kokuları ve notaları harmanlamayı içeren karmaşık ve incelikli bir süreç. Parfümörler, hem benzersiz hem de çekici kokular yaratmak için çeşitli teknikler ve işlemlere başvuruyorlar. Tüm bu süreçte koku piramidi, yapının olmazsa olmazı. Bu piramide göre, kokular üst, orta ve temel notalar olarak üç ana gruba ayrılıyor. Çikolata notaları ise koku piramidinin her üç seviyesinde de bulunabiliyor. Ancak, çikolata genellikle orta veya temel nota olarak kullanılıyor.

Orta nota olarak kullanıldığında, sıcak ve rahatlatıcı bir koku yaratmak için vanilya, karamel veya kahve gibi diğer gurme kokularla birleşirken, temel nota olarak kullanıldığında daha karmaşık ve sofistike bir koku yaratmak için misk veya odunsu kokularla karıştırılabilir.

Bu alanda gezerken karşımıza yine birçok popüler parfüm çıkıyor. Lancôme’un en çok satanlarından “La Nuit Trésor” vanilya ve paçulinin eşliğinde çikolataya zengin bir koku performansı sağlarken, Juicy Couture’ün “Viva La Juicy Noir”ı meyve ve çiçek notalarıyla daha flörtöz bir koku olarak burnumuzda yer ediyor.

İçerikleri karıştır, koku piramidini yarat, kokuyu dengele, test et ve son ayarları düzenle... Geri dönüp en baştan yapalım, her seferinde, eksiksiz. Bu sefer de karşımıza Ora Russo’nun 2022 yılında lanse ettiği “Nectar & Ambrosia Delicieuse” çıkıyor. Parfümör Nina Lamaison imzalı bu Eau de Parfum, çikolatayı üst notada mandalina, portakal ve greyfurtla sunuyor.

Arada hatırlatmakta fayda var; gurme kokuların ve konumuz çikolata notalarının çekiciliğini anlamak için koku bilimini kavramak da önemli. Koku, bir maddeden moleküller havaya salındığında ve burundaki koku alma reseptörleri ile etkileşime girdiğinde oluşuyor. Sonrası malum; reseptörler beyne sinyalleri gönderiyor ve voila! Beyin bu sinyalleri koku olarak yorumluyor.

Olfaktif sistemimiz tarafından algılanan koku direkt olarak limbik sisteme gidiyor, yani duygularımızın, hatıralarımızın, motivasyonlarımızın merkezine... O zaman kokunun kayıt işlevi gördüğünü de yeniden yazarsak, modumuz ve davranışımız üzerindeki etkisi de kaçınılmaz. Ve çikolatadan daha iyi ne mood yükseltebilir ki?

Burada da Missoni’ye atıf yapabiliriz. Maurice Roucel ve Trudi Loren bu parfümle, 2006’dan bu yana, etrafa bir nevi mutluluk saçıyor.

Sürdürülebilirlik koku endüstrisinin geleceğinde önemli bir yer tutuyor. Doğal materyallerin kullanımı ve bağımsız parfüm markalarının bu konuda attığı adımlarla, koku dünyasında inovasyonun önü açılıyor. Ve böylece biz de Montale’in “Chocolate Greedy”sini, Mancera’nın “Choco Violette”ini, Killian’ın “Black Phantom”unu koklayabiliyoruz.